Trong quá khứ, Đông La Mã thường bị đánh đồng với sự chuyên chế, tính chất tinh thần Chính thống giáo, tính chất Đông phương và ngoại lai, và các thuật ngữ "Byzantine", "Byzantinism" trong tiếng Anh thường mang nghĩa là suy đồi, hệ thống hành chính phức tạp, không ổn định và sự đàn áp. Các nước Đông Âu và Trung Á thuộc khối xã hội chủ nghĩa trước kia, đế quốc Đông La Mã cũng thường được nhìn nhận rất tiêu cực như là biểu tượng của chủ nghĩa độc đoán và chế độ chuyên chế phương Đông. Cả các học giả Đông Âu và Tây Âu cũng thường xem Đông La Mã là một thực thể tôn giáo, chính trị và triết học tương phản với phương Tây. Ngay cả tại Hy Lạp vào thế kỷ XIX, khi trọng tâm dồn vào các yếu tố quá khứ cổ đại, truyền thống Đông La Mã vẫn bị nhìn bằng con mắt tiêu cực.[200]

Các nghiên cứu gần đây đã đưa ra cái nhìn công bằng hơn về đế quốc Đông La Mã và đặt trọng tâm vào các thành tựu của nó. Averil Cameron cho rằng Đông La Mã có những đóng góp không thể chối cãi được vào sự hình thành của châu Âu Trung đại, và cả Cameron và Obolensky đã nhìn nhận vai trò then chốt của Đông La Mã trong sự hình thành của Chính thống giáo, nhân tố đóng vai trò trung tâm trong lịch sử và xã hội Hy Lạp, Nga, Bungari, Xécbia và một số nước khác trong thời trung đại.[201] Người Đông La Mã cũng đã bảo tồn và sao chép nhiều tài liệu của thời cổ đại và vì vậy được nhìn nhận là những người đã bảo tồn và truyền bá các kiến thức thời cổ đại, đóng góp to lớn cho sự hình thành của văn hóa châu Âu hiện đại, và là tiền đề của chủ nghĩa nhân văn Phục hưng và nền văn hóa Chính thống Xlavơ.[202]

Là một quốc gia tồn tại một cách ổn định suốt một thời gian dài, Đông La Mã đã đóng vai trò bức tường thành bảo vệ châu Âu khỏi các thế lực mới nổi dậy ở phương Đông, như người Ba Tư, Ả Rập, Thổ Seljuk và - trong một thời gian ngắn - đế quốc Ottoman. Theo một cách nhìn nhận khác, từ thế kỷ thứ VII trở đi, sự phát triển và tiến hóa của đế quốc Đông La Mã liên quan trực tiếp đến sự bành trướng và phát triển của đạo Hồi.[202] Sau khi kinh đô Constantinopolis bị người Thổ Ottoman chiếm đóng vào năm 1453, Sultan Thổ Mehmet II tự xưng là "Hoàng đế La Mã" (Kaysar-i-Rûm) và quyết tâm biến quốc gia của mình thành kẻ kế thừa hợp pháp của Đế quốc Đông La Mã.[203] Theo Cameron, khi người Thổ Ottoman tự xưng là kẻ kế thừa của Đông La Mã, họ đã giúp bảo tồn một phần quan trọng của nền văn hóa Đông La Mã và góp phần đáng kể vào sự phục hồi của đạo Chính Thống ở Đông Âu từ thập niên 1990 trở đi.[202]